تحقیق تأثير محيط زيست سالم بر انسان

دسته بندي : دانش آموزی و دانشجویی » دانلود تحقیق
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 16 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏تأثير‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏سالم‏ ‏بر‏ ‏انسان
‏به‏ ‏طور‏ ‏قطع‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏امورى‏ ‏كه‏ ‏زمينه‏‏‏ساز‏ ‏سعادت‏ ‏و‏ ‏كمال‏ ‏انسان‏ ‏در‏ ‏دنيا‏ ‏و‏ ‏آخرت‏ ‏است،‏ ‏داشتن‏ ‏محيطى‏ ‏سالم‏ ‏و‏ ‏امن‏ ‏است،‏ ‏كه‏ ‏انسان‏ ‏بتواند‏ ‏در‏ ‏پناه‏ ‏آن،‏ ‏به‏ ‏تربيت‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏جان‏ ‏خويش‏ ‏بپردازد‏ ‏و‏ ‏اصولاً‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏وظائف‏ ‏مهم‏ ‏بشر‏ ‏كه‏ ‏حفظ‏ ‏جان‏ ‏است،‏ ‏جز‏ ‏با‏ ‏زيستن‏ ‏در‏ ‏محيط‏ ‏سالم‏ ‏و‏ ‏زيبا‏ ‏امكان‏‏‏پذير‏ ‏نيست‏. ‏بدين‏ ‏سبب‏ ‏شرط‏ ‏اوليه‏ ‏داشتن‏ ‏روحى‏ ‏سالم،‏ ‏جسم‏ ‏سالم‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏جسم‏ ‏سالم‏ ‏نيز‏ ‏فقط‏ ‏زمانى‏ ‏حاصل‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏كه‏ ‏انسان‏ ‏از‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏طبيعى‏ ‏سالم‏ ‏و‏ ‏دلگشا‏ ‏بهره‏‏‏مند‏ ‏باشد.
‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏طبيعى‏ ‏سالم‏ ‏تأثير‏ ‏شگرفى‏ ‏بر‏ ‏روح‏ ‏و‏ ‏روان‏ ‏آدمى‏ ‏دارد‏. ‏محيط‏ ‏پاك‏ ‏و‏ ‏آراسته‏ ‏و‏ ‏خرّم،‏ ‏زندگى‏ ‏را‏ ‏شاداب‏ ‏و‏ ‏معطر‏ ‏مى‏‏‏سازد‏. ‏شنيدن‏ ‏آواز‏ ‏روح‏‏‏بخش‏ ‏پرندگان،‏ ‏ترنم‏ ‏لطيف‏ ‏جويباران،‏ ‏آهنگ‏ ‏دلرباى‏ ‏چشمه‏‏‏ساران،‏ ‏صفاى‏ ‏سبز‏ ‏سبزه‏‏‏زاران،‏ ‏نسيم‏ ‏لطيف‏ ‏كوهستان،‏ ‏رقص‏ ‏دلنشين‏ ‏درختان‏ ‏و‏ ‏زيبايى‏ ‏شهر‏ ‏و‏ ‏ديار،‏ ‏همه‏ ‏و‏ ‏همه‏ ‏تأثير‏ ‏اعجاب‏‏‏انگيزى‏ ‏بر‏ ‏زندگى‏ ‏و‏ ‏حيات‏ ‏انسان‏ ‏دارند‏. ‏هر‏ ‏كسى‏ ‏از‏ ‏تماشاى‏ ‏چنين‏ ‏منظره‏‏‏هاى‏ ‏زيبايى‏ ‏احساس‏ ‏آرامش‏ ‏و‏ ‏نشاط‏ ‏كرده‏ ‏و‏ ‏امنيت‏ ‏و‏ ‏آسايش‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏حيات‏ ‏خويش‏ ‏لمس‏ ‏مى‏‏‏كند‏. ‏بر‏ ‏عكس،‏ ‏آسيب‏ ‏رساندن‏ ‏به‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏و‏ ‏نابودى‏ ‏طبيعت‏ ‏باعث‏ ‏وارد‏ ‏آمدن‏ ‏صدمات‏ ‏و‏ ‏زيان‏‏‏هاى‏ ‏جبران‏‏‏ناپذيرى‏ ‏به‏ ‏بشريت‏ ‏مى‏‏‏شود.
‏افسردگى‏ ‏و‏ ‏افزايش‏ ‏بيمارى‏‏‏هاى‏ ‏روحى‏ ‏و‏ ‏روانى‏ ‏انسان‏ ‏امروز‏ ‏بدون‏ ‏ارتباط‏ ‏به‏ ‏آسيب‏ ‏رساندن‏ ‏به‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏نيست‏. ‏هيچ‏ ‏كس‏ ‏نمى‏‏‏تواند‏ ‏منكر‏ ‏بشود‏ ‏كه‏ ‏تخريب‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏تأثير‏ ‏منفى‏ ‏بر‏ ‏شيوه‏ ‏رفتار‏ ‏آدميان‏ ‏مى‏‏‏نهد،‏ ‏و‏ ‏اثرات‏ ‏ويرانگرى‏ ‏بر‏ ‏اخلاق‏ ‏فردى‏ ‏و‏ ‏جمعى‏ ‏جامعه‏ ‏بشرى‏ ‏بر‏ ‏جاى‏ ‏مى‏‏‏گذارد.
‏آب‏ ‏و‏ ‏هوا،‏ ‏درختان‏ ‏و‏ ‏گياهان،‏ ‏غذاها‏ ‏و‏ ‏ميوه‏‏‏ها‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏كلى‏ ‏طبيعت‏ ‏و‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏نقش‏ ‏عظيمى‏ ‏در‏ ‏زندگى‏ ‏بشر‏ ‏دارند.
‏سلامت‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏بر‏ ‏هوش‏ ‏و‏ ‏استعداد‏ ‏و‏ ‏لياقت‏‏‏هاى‏ ‏فردى‏ ‏اثر‏ ‏مى‏‏‏گذارد‏ ‏و‏ ‏ميانه‏‏‏روى‏ ‏در‏ ‏اخلاق‏ ‏و‏ ‏منش‏ ‏متأثر‏ ‏از‏ ‏ميانه‏‏‏روى‏ ‏در‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏است.
‏ساكنان‏ ‏مناطق‏ ‏معتدل‏ ‏كره‏ ‏زمين،‏ ‏داراى‏ ‏ويژگى‏‏‏ها‏ ‏و‏ ‏روحيه‏‏‏هاى‏ ‏خاص‏ ‏هستند‏ ‏كه‏ ‏مقايسه‏ ‏با‏ ‏جوامع‏ ‏ساكن‏ ‏در‏ ‏مناطق‏ ‏گرمسير‏ ‏و‏ ‏سردسير،‏ ‏از‏ ‏تفاوت‏ ‏بسيارى‏ ‏برخوردارند.
‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏افزون‏ ‏بر‏ ‏تأثير‏ ‏در‏ ‏قد‏ ‏و‏ ‏قامت‏ ‏و‏ ‏چگونگى‏ ‏اندام‏ ‏ظاهرى،‏ ‏بر‏ ‏فكر‏ ‏و‏ ‏انديشه‏ ‏و‏ ‏اعمال‏ ‏و‏ ‏رفتار‏ ‏انسان‏ ‏داراى‏ ‏تأثير‏ ‏شگرف‏ ‏است‏.(1)
‏قرآن‏‏‏كريم‏ ‏و‏ ‏روايات‏ ‏اسلامى‏ ‏فوائد‏ ‏بسيار‏ ‏آب،‏ ‏هوا،‏ ‏گياهان‏ ‏و‏ ‏درختان‏ ‏را‏ ‏با‏ ‏تعبيرهاى‏ ‏بسيار‏ ‏دقيق‏ ‏و‏ ‏گاهى‏ ‏شگفت‏‏‏انگيز‏ ‏برشمرده‏‏‏اند‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏تأثير‏ ‏به‏ ‏سزاى‏ ‏آنها‏ ‏بر‏ ‏تن‏ ‏و‏ ‏روان‏ ‏آدمى‏ ‏سخن‏ ‏گفته‏‏‏اند.
‏دانشمندان‏ ‏مسلمان‏ ‏و‏ ‏غيرمسلمان‏ ‏نيز‏ ‏با‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏طبيعت،‏ ‏از‏ ‏تأثير‏ ‏حيرت‏‏‏آور‏ ‏آن‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏جان‏ ‏انسان‏ ‏سخن‏‏‏ها‏ ‏گفته‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏مقايسه‏ ‏با‏ ‏جامعه‏‏‏هاى‏ ‏مختلف‏ ‏بشرى‏ ‏تأثير‏ ‏فراوان‏ ‏طبيعت‏ ‏را‏ ‏بر‏ ‏اعمال‏ ‏و‏ ‏رفتار‏ ‏و‏ ‏فكر‏ ‏و‏ ‏انديشه‏ ‏و‏ ‏نيز‏ ‏خصوصيات‏ ‏ظاهرى‏ ‏انسان،‏ ‏تبيين‏ ‏و‏ ‏تشريح‏ ‏كرده‏‏‏اند‏. ‏از‏ ‏اين‏‏‏رو،‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏نوشتار‏ ‏برآنيم‏ ‏تا‏ ‏با‏ ‏ذكر‏ ‏برخى‏ ‏از‏ ‏آيات‏ ‏و‏
‏روايات‏ ‏و‏ ‏گفتار‏ ‏دانشمندان‏ ‏مسلمان‏ ‏و‏ ‏غير‏ ‏مسلمان‏ ‏تأثير‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏طبيعى‏ ‏سالم‏ ‏بر‏ ‏انسان‏ ‏را‏ ‏مورد‏ ‏بررسى‏ ‏قرار‏ ‏دهيم.
‏آثار‏ ‏روانى‏ ‏آب‏ ‏و‏ ‏هوا‏ ‏بر‏ ‏انسان‏ ‏از‏ ‏ديدگاه‏ ‏قرآن‏ ‏و‏ ‏روايات‏‏
‏در‏ ‏آموزه‏‏‏هاى‏ ‏اسلامى‏ ‏از‏ ‏تأثير‏ ‏طبيعت‏ ‏در‏ ‏انسان‏ ‏به‏ ‏گونه‏‏‏هاى‏ ‏مختلف،‏ ‏سخن‏ ‏به‏ ‏ميان‏ ‏آمده‏ ‏است،‏ ‏چنان‏‏‏كه‏ ‏قرآن‏‏‏كريم‏ ‏درباره‏ ‏اثر‏ ‏محيط‏ ‏زيست‏ ‏مى‏‏‏فرمايد‏: «‏و‏ ‏البلد‏ ‏الطيب‏ ‏يخرج‏ ‏نباته‏ ‏باذن‏ ‏ربّه‏ ‏و‏ ‏الذى‏ ‏خبث‏ ‏لايخرج‏ ‏الاّ‏ ‏نكدا‏...‏؛‏(2) ‏سرزمين‏ ‏پاكيزه،‏ ‏گياهش‏ ‏به‏ ‏فرمان‏ ‏پروردگار‏ ‏مى‏‏‏رويد؛‏ ‏اما‏ ‏سرزمين‏‏‏هاى‏ ‏بدطينت‏ ‏و‏ ‏شوره‏‏‏زار،‏ ‏جز‏ ‏گياه‏ ‏ناچيز‏ ‏و‏ ‏بى‏‏‏ارزش،‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏نمى‏‏‏رويد.»
‏از‏ ‏اين‏ ‏آيه‏ ‏شريفه‏ ‏استفاده‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏همان‏ ‏طور‏ ‏كه‏ ‏طبيعت‏ ‏و‏ ‏سرزمين‏ ‏پاك‏ ‏در‏ ‏رشد‏ ‏و‏ ‏پرورش‏ ‏بهينه‏ ‏گياهان‏ ‏مؤثر‏ ‏است،‏ ‏در‏ ‏رشد‏ ‏و‏ ‏تكامل‏ ‏انسان‏ ‏نيز‏ ‏مؤثر‏ ‏مى‏‏‏باشد،‏ ‏و‏ ‏همان‏‏‏گونه‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏زمينهاى‏ ‏شوره‏ ‏زار،‏ ‏جز‏ ‏گياهان‏ ‏بى‏ ‏ارزش‏ ‏نمى‏‏‏رويد،‏ ‏محيط‏ ‏آلوده‏ ‏نيز‏ ‏تأثير‏ ‏منفى‏ ‏و‏ ‏اثرات‏ ‏زيانبارى‏ ‏بر‏ ‏تربيت‏ ‏انسان‏ ‏دارد.
‏براين‏ ‏اساس،‏ ‏امام‏ ‏على‏(‏ع‏) ‏در‏ ‏مذمت‏ ‏اهل‏ ‏بصره‏ ‏مى‏‏‏فرمايد‏: «‏اخلاق‏ ‏شما‏ ‏پست،‏ ‏پيمان‏‏‏هاى‏ ‏شما‏ ‏سست،‏ ‏سيره‏ ‏و‏ ‏روشتان‏ ‏دورويى‏ ‏و‏ ‏آب‏ ‏شهرتان‏ ‏شور‏(‏بدطعم‏) ‏است‏.»(3) ‏و‏ ‏در‏ ‏بيانى‏ ‏ديگر‏ ‏فرمود‏: ‏خاك‏ ‏سرزمين‏ ‏شما‏ ‏بدبوترين‏ ‏خاكهاست؛‏ ‏از‏ ‏همه‏ ‏جا‏ ‏به‏ ‏آب‏(‏سطح‏ ‏دريا‏) ‏نزديكتر‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏آسمان‏ ‏دورتر‏ ‏است‏ (‏منطقه‏ ‏پست‏ ‏و‏ ‏پايين‏) ‏كه‏ 9‏دهم‏ ‏بديها‏ ‏در‏ ‏محيط‏ ‏شماست‏.(4)
‏آب‏ ‏تأثير‏ ‏شگرفى‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏روح‏ ‏انسان‏ ‏دارد،‏ ‏به‏ ‏تعبير‏ ‏قرآن‏‏‏كريم‏ «‏مايه‏ ‏حيات‏»‏ ‏همه‏ ‏چيز‏ ‏آب‏ ‏است‏.(5) ‏و‏ ‏به‏ ‏بيان‏ ‏امام‏ ‏صادق‏ (‏ع‏) ‏طعم‏ ‏آب،‏ ‏طعم‏ ‏زندگى‏ ‏است‏: ‏از‏ ‏امام‏ ‏صادق‏ (‏ع‏) ‏در‏ ‏باره‏ ‏طعم‏ ‏آب‏ ‏پرسيدند،‏ ‏حضرت‏ ‏فرمود‏: «‏براى‏ ‏يادگرفتن‏ ‏بپرس،‏ ‏نه‏ ‏براى‏ ‏به‏ ‏دشوارى‏ ‏انداختن؛‏ ‏طعم‏ ‏آب،‏ ‏طعم‏ ‏زندگى‏ ‏است‏.»(6)
‏علامه‏ ‏مجلسى‏ (‏ره‏) ‏در‏ ‏تشريح‏ ‏اين‏ ‏حديث‏ ‏مى‏‏‏نويسد‏: «‏مراد‏ ‏از‏ (‏طعم‏ ‏زندگى‏) ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏طعم‏ ‏آب‏ ‏با‏ ‏ساير‏ ‏مزه‏‏‏ها‏ ‏قابل‏ ‏مقايسه‏ ‏نيست‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏بالاترين‏ ‏وسايل‏ ‏براى‏ ‏ايجاد‏ ‏و‏ ‏بقاى‏ ‏حيات‏ ‏است؛‏ ‏پس‏ ‏مزه‏ ‏آب،‏ ‏مزه‏ ‏حيات‏ ‏است‏.»(7)
‏نگاه‏ ‏مسلمانان‏ ‏به‏ ‏آب،‏ ‏نگاهى‏ ‏سرشار‏ ‏از‏ ‏قداست‏ ‏و‏ ‏پاكيزگى‏ ‏و‏ ‏عظمت‏ ‏است،‏ ‏آب‏ ‏وسيله‏‏‏اى‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏زمينه‏ ‏ارتباط‏ ‏آنان‏ ‏با‏ ‏معبودشان‏ ‏را‏ ‏فراهم‏ ‏مى‏‏‏سازد‏. ‏در‏ ‏شريعت‏ ‏اسلام‏ ‏هيچ‏‏‏كس‏ ‏نمى‏‏‏تواند‏ ‏به‏ ‏راز‏ ‏و‏ ‏نياز‏ ‏با‏ ‏خدا‏ ‏بپردازد‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏آستان‏ ‏مقدس‏ ‏او‏ ‏به‏ ‏نماز‏ ‏ايستد،‏ ‏مگر‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏با‏ ‏آب‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏شستشو‏ ‏دهد‏(8) ‏و‏ ‏اين‏ ‏شستشو‏ ‏با‏ ‏آب‏ ‏داراى‏ ‏خصوصيات‏ ‏ويژگى‏‏‏ه‏‏‏اى‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏اگر‏ ‏درست‏ ‏انجام‏ ‏شود،‏ ‏نام‏ ‏وضو‏ ‏و‏ ‏غسل‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏مى‏‏‏گيرد.
‏هيچ‏ ‏مسلمانى‏ ‏نمى‏‏‏تواند‏ ‏به‏ ‏طواف‏ ‏خانه‏ ‏خدا‏ ‏بپردازد،‏ ‏جز‏ ‏آن‏ ‏كه‏ ‏زمينه‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏با‏ ‏آب‏ ‏فراهم‏ ‏آورده‏ ‏باشد‏ ‏و‏ ‏نيز‏ ‏تماس‏ ‏با‏ ‏خطوط‏ ‏قرآن‏‏‏كريم‏ ‏جايز‏ ‏نيست،‏ ‏مگر‏ ‏اين‏ ‏كه‏ ‏قبلاً‏ ‏زلال‏ ‏آب‏ ‏تماس‏ ‏گرفته‏ ‏باشد.
‏آب‏ ‏نه‏ ‏تنها‏ ‏جسم‏ ‏ظاهرى‏ ‏را‏ ‏شستشو‏ ‏مى‏‏‏دهد،‏ ‏بلكه‏ ‏حالتى‏ ‏روحى‏ ‏و‏ ‏روانى‏ ‏در‏ ‏انسان‏ ‏ايجاد‏ ‏مى‏‏‏كند‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏او‏ ‏تقدس‏ ‏مى‏‏‏بخشد‏.(9) ‏و‏ ‏زمينه‏‏‏ساز‏ ‏راه‏‏‏يافتن‏ ‏به‏ ‏حريم‏ ‏مقدسات‏ ‏دينى‏ ‏مى‏‏‏شود.
‏قرآن‏ ‏كريم‏ ‏مى‏‏‏فرمايد‏: «‏و‏ ‏انزلنا‏ ‏من‏ ‏السماء‏ ‏ماءً‏ ‏طهوراً؛‏(10) ‏ما‏ ‏از‏ ‏آسمان،‏ ‏آبى‏ ‏طهور‏ ‏فرو‏ ‏فرستاديم.»
‏مفسران‏ ‏در‏ ‏تشريح‏ ‏طهور‏ ‏گفته‏‏‏اند‏: ‏طهور‏ ‏يعنى،‏ ‏بسيار‏ ‏پاكيزه‏ ‏كه‏ ‏خود‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏پاك‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏غير‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏پاكيزه‏ ‏مى‏‏‏كند،‏ ‏چرك‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏جسم‏ ‏شستشو‏ ‏مى‏‏‏دهد‏ ‏و‏ ‏پليدى‏‏‏هاى‏ ‏روحى‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏روان‏ ‏مى‏‏‏زدايد‏.»(11)
‏در‏ ‏روايات‏ ‏اسلامى‏ ‏به‏ ‏مسلمانان‏ ‏توصيه‏ ‏شده‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏هرگاه‏ ‏براى‏ ‏تطهير‏ ‏يا‏ ‏وضو‏ ‏نگاهشان‏ ‏به‏ ‏آب‏ ‏افتاد‏ ‏بگويند‏: «‏الحمدلله‏ ‏الذى‏ ‏جعل‏ ‏الماء‏ ‏طهوراً‏ ‏و‏ ‏لم‏ ‏يجعله‏ ‏نجساً؛‏(12) ‏سپاس‏ ‏خداى‏ ‏را‏ ‏كه‏ ‏آب‏ ‏را‏ (‏طهور‏) ‏قرار‏ ‏داد‏ (‏پاك‏ ‏و‏ ‏پاك‏ ‏كننده‏) ‏و‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏پليد‏ ‏قرار‏ ‏نداده‏ ‏است‏.» ‏بدين‏ ‏سان،‏ ‏آب‏ ‏با‏ ‏وصف‏ ‏پاك‏‏‏كنندگى،‏ ‏چهره‏‏‏اى‏ ‏مقدس‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏مى‏‏‏گيرد‏ ‏كه‏ ‏رفتن‏ ‏به‏ ‏حضور‏ ‏خالق‏ ‏يكتا‏ ‏بدون‏ ‏آن‏ ‏ميسر‏ ‏نمى‏‏‏شود‏ ‏و‏ (‏و‏ ‏آن‏‏‏گاه‏ ‏كه‏ ‏آب‏ ‏يافت‏ ‏نشود‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏به‏ ‏دليلى‏ ‏براى‏ ‏شخص‏ ‏مضر‏ ‏باشد،‏ ‏بايد‏ ‏به‏ ‏جاى‏ ‏آن‏ ‏بر‏ ‏خاك‏ ‏پاك‏ ‏تيمم‏ ‏كرد‏.)(13) ‏و‏ ‏تماشاى‏ ‏آب،‏ ‏شكر‏ ‏و‏ ‏سپاس‏ ‏الهى‏ ‏را‏ ‏مى‏‏‏طلبد‏. ‏افزون‏ ‏بر‏ ‏اين،‏ ‏در‏ ‏روايات‏ ‏نگاه‏ ‏به‏ ‏آب‏ ‏جارى‏ ‏توصيه‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏سبب‏ ‏جلاى‏ ‏چشم‏ ‏و‏ ‏افزودن‏ ‏روشنايى‏ ‏آن‏ ‏دانسته‏‏‏اند‏. ‏چنان‏ ‏كه‏ ‏از‏ ‏امام‏ ‏صادق‏ (‏ع‏) ‏نقل‏ ‏شده‏ ‏است‏: «‏چهار‏ ‏چيز‏ ‏چهره‏ ‏را‏ ‏روشن‏ ‏و‏ ‏نورانى‏ ‏مى‏‏‏كند‏ ‏كه‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏آنها‏ ‏نگاه‏ ‏كردن‏ ‏به‏ ‏آب‏ ‏جارى‏ ‏است‏.»(14)‏و‏ ‏نيز‏ ‏امام‏ ‏كاظم‏ (‏ع‏) ‏فرمود‏: ‏نگاه‏ ‏به‏ ‏آب‏ ‏جارى‏ ‏چشم‏ ‏را‏ ‏جلا‏ ‏داده‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏روشنايى‏ ‏آن‏ ‏مى‏‏‏افزايد‏.(15) ‏بر‏ ‏اساس‏ ‏اين‏ ‏روايات‏ ‏نگاه‏ ‏كردن‏ ‏به‏ ‏آب‏ ‏جارى،‏ ‏خود‏ ‏نقشى‏ ‏به‏ ‏سزا‏ ‏در‏ ‏شادى‏ ‏و‏ ‏انبساط‏ ‏روحى‏ ‏داشته‏ ‏و‏ ‏علاوه‏ ‏بر‏ ‏روشن‏ ‏كردن‏ ‏چشم‏ ‏دل‏ ‏و‏ ‏افزايش‏ ‏بصيرت‏ ‏انسان،‏ ‏داراى‏ ‏تأثير‏ ‏قابل‏ ‏توجهى‏ ‏در‏ ‏تقويت‏ ‏نور‏ ‏چشم‏ ‏ظاهرى‏ ‏است.
‏افزون‏ ‏براينها،‏ ‏برخى‏ ‏آبها،‏ ‏مانند‏ ‏آب‏ ‏باران،‏ ‏آب‏ ‏جوشيده،‏ ‏آب‏ ‏زمزم،‏ ‏آب‏ ‏فرات‏ ‏و‏ ...‏مورد‏ ‏تمجيد‏ ‏بيشترى‏ ‏قرار‏ ‏گرفته‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏آثار‏ ‏شگرف‏ ‏آنان‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏روح‏ ‏آدمى‏ ‏اشاره‏ ‏شده‏ ‏است.
‏نقش‏ ‏تربيتى‏ ‏هوا
‏هوا‏ ‏نيز‏ ‏همانند‏ ‏آب‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏عوامل‏ ‏فوالعاده‏ ‏مهم‏ ‏حياتى‏ ‏براي‏ ‏زندگى‏ ‏انسان‏ ‏است؛‏ ‏عامل‏ ‏حياتى‏ ‏كه‏ ‏بدون‏ ‏آن‏ ‏حتى‏ ‏لحظه‏‏‏اى‏ ‏زندگى‏ ‏امكان‏‏‏پذير‏ ‏نيست‏. ‏اين‏ ‏عامل‏ ‏حياتى‏ ‏اطراف‏ ‏زمين‏ ‏را‏ ‏فرا‏ ‏گرفته‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏ما‏ ‏اكسيژن‏ ‏مورد‏ ‏نياز‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏وسيله‏ ‏تنفس‏ ‏از‏ ‏هوا‏ ‏مى‏‏‏گيريم‏. ‏در‏ ‏هوا‏ ‏مقادير‏ ‏زيادى‏ ‏اكسيژن‏ ‏وجود‏ ‏دارد‏ ‏و‏ ‏گياهان‏ ‏نيز‏ ‏پيوسته‏ ‏اين‏ ‏موجود‏ ‏را‏ ‏تجديد‏ ‏مى‏‏‏كنند‏ ‏و‏ ‏نمى‏‏‏گذارند‏ ‏اين‏ ‏ماده‏ ‏حياتى‏ ‏از‏ ‏اندازه‏ ‏لازم‏ ‏كسر‏ ‏شود‏. ‏در‏ ‏بيانات‏ ‏معصومان‏ (‏س‏) ‏از‏ ‏تأپير‏ ‏شگرف‏ ‏هوا‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏جان‏ ‏سخن‏ ‏رفته‏ ‏و‏ ‏آثار‏ ‏مخصوص‏ ‏هواى‏ ‏هر‏ ‏فصل‏ ‏بيان‏ ‏شده‏ ‏است.
‏در‏ ‏منابع‏ ‏روايى‏ ‏اسلام‏ ‏به‏ ‏منافع‏ ‏فراوان‏ ‏گرما‏ ‏و‏ ‏سرما‏ ‏در‏ ‏طول‏ ‏سال‏ ‏اشاره‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏نيز‏ ‏در‏ ‏قرآن‏ ‏و‏ ‏روايات‏ «‏بادها‏»‏ ‏با‏ ‏اهميت‏ ‏تلقى‏ ‏شده‏‏‏اند‏. ‏پيداست‏ ‏كه‏ ‏باد‏ ‏چيزى‏ ‏جز‏ ‏هوا‏ ‏نيست‏ ‏و‏ ‏اگر‏ ‏هوا‏ ‏حالت‏ ‏وزش‏ ‏به‏ ‏خود‏ ‏گيرد،‏ ‏باد‏ ‏ناميده‏ ‏مى‏‏‏شود‏.(16)
‏امام‏ ‏على‏ (‏ع‏) ‏درباره‏ ‏اثر‏ ‏هواى‏ ‏هر‏ ‏فصل‏ ‏بر‏ ‏انسان‏ ‏فرموده‏ ‏است‏: «‏از‏ ‏سرما‏ ‏در‏ ‏آغاز‏ ‏آن‏ (‏فصل‏ ‏خزان‏) ‏پرهيز‏ ‏كنيد‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏پايان‏ ‏آن‏ (‏فصل‏ ‏بهار‏) ‏به‏ ‏اسقبال‏ ‏آن‏ ‏بشتابيد‏ (‏در‏ ‏پاييز‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏بپوشانيد‏ ‏و‏ ‏در‏ ‏آغاز‏ ‏بهار‏ ‏از‏ ‏لباس‏‏‏هاى‏ ‏خود‏ ‏كم‏ ‏كنيد‏)‏؛‏ ‏زيرا‏ ‏تأثير‏ ‏سرما‏ ‏بر‏ ‏بدنها‏ ‏و‏ ‏درختان‏ ‏يكسان‏ ‏است‏. ‏اوّل‏ ‏سرما‏ ‏درختان‏ ‏را‏ ‏مى‏‏‏سوزاند‏ (‏باعث‏ ‏ريزش‏ ‏برگها‏ ‏و‏ ‏خشكاندن‏ ‏درختان‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏پايان‏ ‏آن‏ ‏مى‏‏‏روياند‏ ‏درختان‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏برگ‏ ‏و‏ ‏بار‏ ‏مى‏‏‏آورد‏).»(17)
‏كلام‏ ‏امام‏ ‏درباره‏ ‏تأثير‏ ‏طبيعت‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏جان‏ ‏آدمى‏ ‏بسيار‏ ‏روشن‏ ‏و‏ ‏صريح‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏همان‏‏‏گونه‏ ‏كه‏ ‏طبيعت‏ ‏بر‏ ‏جسم‏ ‏و‏ ‏بدن‏ ‏اثرگذار‏ ‏است،‏ ‏بر‏ ‏روح‏ ‏و‏ ‏روان‏ ‏بشر‏ ‏نيز‏ ‏اثرگذار‏ ‏مى‏‏‏باشد؛‏ ‏حضرت‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏بيان‏ ‏حكيمانه‏ ‏به‏ ‏مقايسه‏ ‏بين‏ ‏سرماى‏ ‏پاييز‏ ‏و‏ ‏سرماى‏ ‏بهار‏ ‏پرداخته‏‏‏اند‏ ‏گر‏ ‏چه‏ ‏به‏ ‏ظاهر،‏ ‏سرماى‏ ‏ابتداى‏ ‏پاييز‏ ‏و‏ ‏سرماى‏ ‏ابتداى‏ ‏بهار‏ ‏از‏ ‏جهت‏ ‏درجه‏ ‏برودت‏ ‏يكسان‏ ‏مى‏‏‏نمايد‏ ‏و‏ ‏هر‏ ‏دو‏ ‏فصل‏ ‏را‏ ‏فصل‏ ‏اعتدال‏ ‏هوا‏ ‏به‏ ‏شمار‏ ‏مى‏‏‏آورند،‏ ‏ولى‏ ‏تأثير‏ ‏اين‏ ‏دو‏ ‏كاملاً‏ ‏متضاد‏ ‏بوده‏ ‏و‏ ‏اثرى‏ ‏مخالف‏ ‏يكديگر‏ ‏دارند.
‏ابن‏ ‏ميثم‏ ‏بحرانى‏ ‏در‏ ‏شرح‏ ‏اين‏ ‏مطلب‏ ‏مى‏‏‏نويسد‏: ‏پرهيز‏ ‏از‏ ‏اول‏ ‏سرما‏ ‏كه‏ ‏ابتداى‏ ‏پاييز‏ ‏است‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏دليل‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏تابستان‏ ‏و‏ ‏پاييز‏ ‏هر‏ ‏دو‏ ‏از‏ ‏جهت‏ ‏خشكى‏ (‏يبوست‏) ‏مشترك‏ ‏هستند‏ ‏و‏ ‏بدن‏‏‏ها‏ ‏با‏ ‏حرارت‏ ‏تابستان‏ ‏خو‏ ‏كرده‏‏‏اند؛‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏رو،‏ ‏هنگامى‏ ‏كه‏ ‏با‏ ‏سرما‏ ‏مواجه‏ ‏شوند،‏ ‏به‏ ‏سرعت‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏متأثر‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏دو‏ ‏نيروى‏ ‏برودت‏ ‏و‏ ‏يبوست‏ ‏كه‏ ‏طبيعت‏ ‏ضعف‏ ‏و‏ ‏فناست‏ ‏در‏ ‏بدن‏ ‏قوى‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏همين‏ ‏دليل‏ ‏درختان‏ ‏خشك‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏برگ‏‏‏هاى‏ ‏آنها‏ ‏مى‏‏‏سوزد‏ ‏و‏ ‏بدن‏‏‏ها‏ ‏ضعيف‏ ‏و‏ ‏لاغر‏ ‏مى‏‏‏شود‏... ‏امّا‏ ‏سرما‏ ‏در‏ ‏آخر‏ ‏زمستان‏ ‏و‏ ‏طليعه‏ ‏بهار‏ ‏اثرى‏ ‏به‏ ‏عكس‏ ‏دارد؛‏ ‏زيرا‏ ‏زمستان‏ ‏و‏ ‏بهار‏ ‏در‏ ‏طبيعت‏ ‏رطوبت،‏ ‏اشتراك‏ ‏دارند،‏ ‏ولى‏ ‏زمستان‏ ‏سرد‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏بهار‏ ‏گرم‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏اين‏‏‏رو‏ ‏سرماى‏ ‏آخر‏ ‏زمستان‏ ‏با‏ ‏حرارت‏ ‏بهارى‏ ‏ممزوج‏ ‏شده‏ ‏و‏ ‏از‏ ‏شدت‏ ‏سرما‏ ‏كاسته‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏اين‏ ‏اعتدال‏ ‏حرارت‏ ‏همراه‏ ‏با‏ ‏رطوبت‏ ‏زمينه‏ ‏مناسبى‏ ‏براى‏ ‏ايجاد‏ ‏طبيعت‏ ‏حيات‏ ‏و‏ ‏زندگى‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏سبب‏ ‏رشد‏ ‏گياهان‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏برگ‏ ‏و‏ ‏بار‏ ‏آمدن‏ ‏درختان‏ ‏و‏ ‏تقويت‏ ‏بدن‏ ‏انسان‏‏‏ها‏ ‏مى‏‏‏شود‏.(18) ‏ابن‏ ‏ابى‏ ‏الحديد‏ ‏نيز‏ ‏ضمن‏ ‏تأييد‏ ‏سخن‏ ‏بالا،‏ ‏مواجه‏ ‏شدن‏ ‏بدن‏ ‏را‏ ‏با‏ ‏سرماى‏ ‏ابتداى‏ ‏پاييز‏ ‏به‏ ‏انسانى‏ ‏تشبيه‏ ‏مى‏‏‏كند‏ ‏كه‏ ‏ناگهان‏ ‏از‏ ‏مكان‏ ‏بسيار‏ ‏گرم‏ ‏به‏ ‏خانه‏ ‏بسيار‏ ‏سرد‏ ‏وارد‏ ‏شود،‏ ‏ولى‏ ‏مواجهه‏ ‏با‏ ‏سرماى‏ ‏طليعه‏ ‏بهار،‏ ‏موجب‏ ‏ضرر‏ ‏نيست؛‏ ‏زيرا‏ ‏بدن‏ ‏با‏ ‏سرماى‏ ‏شديدترى‏ ‏در‏ ‏زمستان‏ ‏خود‏ ‏گرفته‏ ‏است‏.(19)
‏امام‏ ‏صادق‏ (‏ع‏) ‏در‏ ‏گفتگو‏ ‏با‏ «‏مفضل‏ ‏بن‏ ‏عمر‏»‏ ‏به‏ ‏سودمندى‏ ‏بسيار‏ ‏در‏ ‏وجود‏ ‏سرما‏ ‏و‏ ‏گرما‏ (‏در‏ ‏طول‏ ‏سال‏) ‏اشاره‏ ‏فرموده‏ ‏و‏ ‏آن‏ ‏راسبب‏ ‏عبرت‏ ‏بشر‏ ‏و‏ ‏دليل‏ ‏محكمى‏ ‏بر‏ ‏تدبير‏ ‏حكيمانه‏ ‏الهى‏ ‏دانسته‏‏‏اند.
«(‏اى‏ ‏مفضل‏) ‏به‏ ‏گرما‏ ‏و‏ ‏سرما‏ ‏با‏ ‏ديده‏ ‏عبرت‏ ‏بنگر‏ ‏كه‏ ‏پياپى‏ ‏بر‏ ‏اين‏ ‏عالم‏ ‏وارد‏ ‏مى‏ ‏شوند؛‏ ‏اين‏ ‏دو‏ ‏دما،‏ ‏با‏ ‏فزونى‏ ‏و‏ ‏كاستى‏ ‏و‏ ‏تعادل‏ ‏باعث‏ ‏شده‏‏‏اند‏ ‏كه‏ ‏فصول‏ ‏و‏ ‏تنوع‏ ‏هوا‏ ‏در‏ ‏سال‏ ‏پديد‏ ‏آيد‏ ‏و‏ ‏مصالح‏ ‏فراوان‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏پى‏ ‏داشته‏ ‏باشند؛‏ ‏اين‏ ‏دو‏ (‏گرما‏ ‏و‏ ‏سرما‏) ‏بدن‏‏‏ها‏ ‏را‏ ‏دباغى‏ ‏كرده‏ ‏و‏ ‏باعث‏ ‏پايدارى‏ ‏و‏ ‏استحكام‏ ‏آنها‏ ‏مى‏‏‏گردند؛‏ ‏تأمل‏ ‏كن‏ ‏كه‏ ‏چگونه‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏دو‏ ‏به‏ ‏تدريج‏ ‏وارد‏ ‏ديگرى‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏آن‏ ‏ديگرى‏ ‏اندك‏ ‏اندك‏ ‏كم‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏و‏ ‏ديگرى‏ ‏آرام‏ ‏آرام‏ ‏افزوده‏ ‏مى‏‏‏شود‏ ‏تا‏ ‏هر‏ ‏يك‏ ‏به‏ ‏منتهى‏ ‏درجه‏ ‏خود‏ ‏در‏ ‏فزونى‏ ‏و‏ ‏كاستى‏ ‏برسند؛‏ ‏اگر‏ ‏يكى‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏دو،‏ ‏ناگهان‏ ‏وارد‏ ‏ديگرى‏ ‏مى‏‏‏شد،‏ ‏باعث‏ ‏بيمارى‏ ‏و‏ ‏زيان‏ ‏بدن‏‏‏ها‏ ‏مى‏‏‏شد‏....»(20)
‏در‏ ‏قرآن‏ ‏و‏ ‏روايات‏ ‏اسلامى‏ ‏از‏ ‏تأپير‏ ‏مهم‏ ‏بادها‏ ‏در‏ ‏زندگى‏ ‏انسان‏ ‏و‏ ‏نقش‏ ‏عظيم‏ ‏آن‏ ‏در‏ ‏عدم‏ ‏تعفن‏ ‏اشياى‏ ‏روى‏ ‏زمين‏ ‏سخن‏ ‏به‏ ‏ميان‏ ‏آمده‏ ‏است‏. ‏خداوند‏ ‏متعال‏ ‏در‏ ‏سوره‏ ‏مباركه‏ ‏ذاريات،‏ ‏سوره‏ ‏را‏ ‏با‏ ‏سوگند‏ ‏به‏ ‏بادها‏ ‏آغاز‏ ‏مى‏‏‏كند‏: «‏و‏ ‏الذاريات‏ ‏ذرواً‏»‏ ‏كه‏ ‏همه‏ ‏مفسران‏ ‏قرآن‏ ‏مراد‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏بادها‏ ‏دانسته‏‏‏اند‏(21) ‏و‏ ‏دليل‏ ‏آن‏ ‏را‏ ‏بيان‏ ‏پيامبر‏ ‏اكرم‏(‏ص‏)(22)‏و‏ ‏حديث‏ ‏امام‏ ‏على‏ (‏ع‏)(23) ‏در‏ ‏پاسخ‏ ‏سوال‏ ‏ابن‏ ‏كوا‏ ‏و‏... ‏دانسته‏‏‏اند.