دانلود مقاله در مورد حکومت های یک حزبی 35 ص

دسته بندي : مقاله » مقالات فارسی مختلف
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل :  word (..doc) ( قابل ويرايش و آماده پرينت )
تعداد صفحه : 42 صفحه

 قسمتی از متن word (..doc) : 
 

‏حکومت های یک حزبی‏........................‏..................................................‏.........‏............. &‏ 1
‏حکومت های یک حزبی
‏امام‏ ‏خميني‏ ‏و‏ ‏تحزب
‏چكيده
‏امام‏ ‏خميني‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏مرجعي‏ ‏بزرگ‏ ‏و‏ ‏رهبر‏ ‏انقلاب‏ ‏اسلامي‏ ‏ايران‏ ‏و‏ ‏بنيان‏‌‏گذار‏ ‏جمهوري‏ ‏اسلامي‏ ‏در‏ ‏ايران‏ ‏با‏ ‏پديده‏ ‏تحزب‏ ‏و‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏داراي‏ ‏ديدگاه‏ ‏خاصي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏مي‏‌‏تواند‏ ‏در‏ ‏جامعه‏ ‏امروز‏ ‏ما‏ ‏راهگشا‏ ‏باشد‏. ‏ديدگاه‏ ‏او‏ ‏را‏ ‏مي‏‌‏توان‏ ‏در‏ ‏پنج‏ ‏مرحله‏ ‏مورد‏ ‏بررسي‏ ‏قرار‏ ‏داد‏. ‏در‏ ‏اولين‏ ‏مرحله‏ ‏يعني‏ ‏پيش‏ ‏از‏ ‏انقلاب‏ ‏اسلامي‏ ‏ايران‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏به‏ ‏دليل‏ ‏وابستگي‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏به‏ ‏بيگانگان‏ ‏يا‏ ‏فرمايشي‏ ‏و‏ ‏غيرآزاد‏ ‏بودن‏ ‏آنها،‏ ‏اصولاً‏ ‏آنها‏ ‏را‏ ‏عامل‏ ‏پراكندگي‏ ‏در‏ ‏جامعه‏ ‏و‏ ‏نفوذ‏ ‏بيگانگان‏ ‏يا‏ ‏وابسته‏ ‏به‏ ‏رژيم‏ ‏مي‏‌‏ديد‏. ‏از‏ ‏همين‏ ‏روي‏ ‏بطور‏ ‏كلي‏ ‏با‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏و‏ ‏تحزب‏ ‏مخالفت‏ ‏ورزيده‏ ‏و‏ ‏فعاليت‏ ‏آنها‏ ‏را‏ ‏فتنه‏‌‏انگيز‏ ‏دانسته‏ ‏بود‏.
‏در‏ ‏مرحله‏ ‏دوم‏ ‏يعني‏ ‏در‏ ‏آستانه‏ ‏پيروزي‏ ‏انقلاب‏ ‏اسلامي‏ ‏ايران‏ ‏امام‏ ‏بر‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏مردمي‏ ‏و‏ ‏تأمين‏‌‏كننده‏ ‏منافع‏ ‏مردم‏ ‏صحه‏ ‏گذاشته‏ ‏و‏ ‏فعاليت‏ ‏آنها‏ ‏را‏ ‏ـ‏ ‏حتي‏ ‏احزاب‏ ‏غيراسلامي‏ ‏و‏ ‏نامسلمان‏ ‏را‏ ‏ـ‏ ‏آزاد‏ ‏اعلام‏ ‏نمودند،‏ ‏اما‏ ‏اين‏ ‏آزادي‏ ‏را‏ ‏مشروط‏ ‏به‏ ‏مضر‏ ‏نبودن‏ ‏فعاليت‏ ‏آنها‏ ‏براي‏ ‏اسلام‏ ‏و‏ ‏مصالح‏ ‏عمومي‏ ‏دانسته‏‌‏اند‏.
‏مرحله‏ ‏سوم‏ ‏رويكرد‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏به‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي،‏ ‏سالهاي‏ ‏نخستين‏ ‏بعد‏ ‏از‏ ‏انقلاب‏ ‏را‏ ‏دربرمي‏‌‏گيرد‏. ‏در‏ ‏اين‏ ‏مقطع،‏ ‏امام‏ ‏كه‏ ‏پراكندگيهاي‏ ‏ناشي‏ ‏از‏ ‏فعاليت‏ ‏گروهها‏ ‏و‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏را‏ ‏مي‏‌‏ديد،‏ ‏بر‏ ‏بقاي‏ ‏انقلاب‏ ‏و‏ ‏استمرار‏ ‏نظام‏ ‏نوپاي‏ ‏اسلامي‏ ‏بيمناك‏ ‏شد‏ ‏و‏ ‏اين‏ ‏پراكندگيها‏ ‏را‏ ‏عاملي‏ ‏در‏ ‏جهت‏ ‏تضعيف‏ ‏انقلاب‏ ‏مي‏‌‏دانست‏ ‏بنابراين‏ ‏به‏ ‏طور‏ ‏مكرر‏ ‏در‏ ‏سخنانشان،‏ ‏خواستار‏ ‏اتحاد‏ ‏گروههاي‏ ‏سياسي‏ ‏در‏ ‏جامعه‏ ‏شدند‏ ‏ولي‏ ‏تذكرات‏ ‏امام‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏وحدت‏ ‏بين‏ ‏گروههاي‏ ‏سياسي‏ ‏نتيجه‏‌‏بخش‏ ‏نبود‏. ‏چهارمين‏ ‏مرحله‏ ‏از‏ ‏نگرش‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏به‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏را‏ ‏از‏ ‏سال‏ 1360 ‏تا‏ 1367 ‏مورد‏ ‏بررسي‏ ‏قرار‏ ‏داده‏‌‏ايم؛‏ ‏مقطعي‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏ابتداي‏ ‏آن،‏ ‏سازمان‏ ‏مجاهدين‏ ‏خلق‏ (‏منافقين‏) ‏دست‏ ‏به‏ ‏اقدام‏ ‏مسلحانه‏ ‏عليه‏ ‏نظام‏ ‏نوپاي‏ ‏اسلامي‏ ‏زده‏ ‏بود؛‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏مقطع‏ ‏امام‏ ‏نظر‏ ‏چندان‏ ‏مثبتي‏ ‏به‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏نداشت‏ ‏و‏ ‏حتي‏ ‏احزاب‏ ‏اسلامي‏ ‏كه‏ ‏بوسيلة‏ ‏ياران‏ ‏امام‏ ‏نيز‏ ‏تأسيس‏ ‏شده‏ ‏بودند‏ ‏ـ‏ ‏نظير‏ ‏حزب‏ ‏جمهوري‏ ‏اسلامي‏ ‏ـ‏ ‏منحل‏ ‏شدند‏.
‏پنجمين‏ ‏و‏ ‏آخرين‏ ‏بخش‏ ‏اين‏ ‏پژوهش‏ ‏به‏ ‏رويكرد‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏حزب‏ ‏و‏ ‏پديدة‏ ‏تحزب‏ ‏بعد‏ ‏از‏ ‏سال‏ 1367 ‏مي‏‌‏پردازد‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏زمان،‏ ‏با‏ ‏پايان‏ ‏يافتن‏ ‏جنگ‏ ‏و‏ ‏تثبيت‏
‏حکومت های یک حزبی‏........................‏..................................................‏.........‏............. &‏ 2
‏نظام،‏ ‏فضا‏ ‏براي‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏بيشتر‏ ‏مهيا‏ ‏شد‏ ‏بطوري‏ ‏كه‏ ‏امام‏ ‏با‏ ‏انشعاب‏ ‏در‏ ‏جامعة‏ ‏روحانيت‏ ‏مبارز‏ ‏و‏ ‏تشكيل‏ ‏مجمع‏ ‏روحانيون‏ ‏موافقت‏ ‏كرد‏.
‏واژه‏‌‏هاي‏ ‏كليدي‏: ‏امام‏ ‏خميني،‏ ‏حزب،‏ ‏تحزب،‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي
‏ديباچه
‏امروزه‏ ‏بررسي‏ ‏ديدگاه‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏پديده‏‌‏هاي‏ ‏سياسي‏ ‏ـ‏ ‏اجتماعي‏ ‏در‏ ‏حال‏ ‏حاضر‏ ‏در‏ ‏نظام‏ ‏جمهوري‏ ‏اسلامي‏ ‏به‏ ‏شدت‏ ‏پراهميت‏ ‏و‏ ‏حياتي‏ ‏است،‏ ‏چرا‏ ‏كه‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏با‏ ‏عنوان‏ ‏رهبر‏ ‏انقلاب،‏ ‏بيشترين‏ ‏نقش‏ ‏را‏ ‏در‏ ‏پيروزي‏ ‏انقلاب‏ ‏داشته‏‌‏اند؛‏ ‏در‏ ‏عين‏ ‏حال‏ ‏ايشان‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏بنيانگذار‏ ‏نظام‏ ‏سياسي‏ ‏جديد‏ ‏نيز‏ ‏مسير‏ ‏و‏ ‏اهداف‏ ‏كلي‏ ‏اين‏ ‏نظام‏ ‏سياسي‏ ‏را‏ ‏تعيين‏ ‏كرده‏‌‏اند‏. ‏از‏ ‏طرفي‏ ‏ديگر‏ ‏حاكمان‏ ‏نظام‏ ‏جمهوري‏ ‏اسلامي،‏ ‏در‏ ‏سياست‏‌‏ورزي‏ ‏و‏ ‏كشورداري‏ ‏هميشه‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏تالي‏ ‏و‏ ‏پيرو‏ ‏خط‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏مي‏‌‏دانند؛‏ ‏با‏ ‏اين‏ ‏حال‏ ‏وقتي‏ ‏به‏ ‏عملكرد‏‌‏هاي‏ ‏متفاوت‏ ‏و‏ ‏يا‏ ‏احياناً‏ ‏متعارض‏ ‏آنان‏ ‏در‏ ‏برخورد‏ ‏با‏ ‏پديده‏‌‏هاي‏ ‏اجتماعي‏ ‏و‏ ‏سياسي‏ ‏برمي‏‌‏خوريم،‏ ‏برايمان‏ ‏اين‏ ‏پرسش‏ ‏پيش‏ ‏مي‏‌‏آيد‏ ‏كه‏ ‏براستي‏ ‏كدامين‏ ‏ديدگاه‏ ‏با‏ ‏آرا‏ ‏و‏ ‏نظرات‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏انطباق‏ ‏دارد؛‏ ‏و‏ ‏البته‏ ‏آشكار‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏بهترين‏ ‏راه‏ ‏تشخيص‏ ‏راه‏ ‏امام،‏ ‏مراجعه‏ ‏به‏ ‏گفته‏‌‏ها‏ ‏و‏ ‏نظريات‏ ‏خود‏ ‏ايشان‏ ‏از‏ ‏طريق‏ ‏مراجعه‏ ‏به‏ ‏آثار‏ ‏ايشان‏ ‏است‏ ‏تا‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏وسيله،‏ ‏سره‏ ‏از‏ ‏ناسره‏ ‏تشخيص‏ ‏داده‏ ‏شود،‏ ‏چرا‏ ‏كه‏ ‏گفته‏‌‏ها‏ ‏و‏ ‏ديدگاه‏‌‏هاي‏ ‏امام،‏ ‏مسيري‏ ‏را‏ ‏براي‏ ‏حركت‏ ‏منطبق‏ ‏با‏ ‏رويكرد‏ ‏ايشان‏ ‏فرا‏ ‏راه‏ ‏ما‏ ‏روشن‏ ‏مي‏‌‏كند‏. ‏البته‏ ‏در‏ ‏اين‏ ‏ميان‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏يك‏ ‏اصل‏ ‏اساسي‏ ‏نبايد‏ ‏مورد‏ ‏غفلت‏ ‏قرار‏ ‏گيرد‏ ‏و‏ ‏آنهم‏ ‏اينكه‏ ‏در‏ ‏پژوهشهايي‏ ‏كه‏ ‏در‏ ‏حوزة‏ ‏علوم‏ ‏انساني‏ ‏صورت‏ ‏مي‏‌‏گيرد،‏ ‏قطعيت‏ ‏در‏ ‏نتايج‏ ‏و‏ ‏دستاوردهاي‏ ‏آن‏ ‏تا‏ ‏حدودي‏ ‏بعيد‏ ‏به‏ ‏نظر‏ ‏مي‏‌‏رسد‏. ‏رويكرد‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏احزاب‏ ‏در‏ ‏شرايط‏ ‏متفاوت‏ ‏و‏ ‏مقاطع‏ ‏تاريخي‏ ‏متفاوت،‏ ‏تغييراتي‏ ‏داشته‏ ‏است‏. ‏آنچه‏ ‏بايد‏ ‏همواره‏ ‏در‏ ‏نظر‏ ‏داشت‏ ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏روند‏ ‏موضع‏‌‏گيريها‏ ‏و‏ ‏سخنان‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏بيانگر‏ ‏اين‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏رويكرد‏ ‏امام‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏احزاب‏ ‏فرمايشي‏ ‏رژيم‏ ‏پهلوي‏ ‏قاعدتاً‏ ‏متفاوت‏ ‏از‏ ‏رويكرد‏ ‏ايشان‏ ‏به‏ ‏احزابي‏ ‏نظير‏ ‏حزب‏ ‏جمهوري‏ ‏اسلامي‏ ‏و‏ ‏سازمان‏ ‏مجاهدين‏ ‏انقلاب‏ ‏اسلامي‏ ‏باشد‏ ‏بنابراين‏ ‏با‏ ‏توجه‏ ‏ويژه‏ ‏به‏ ‏اين‏ ‏امر‏ ‏بايد‏ ‏در‏ ‏مورد‏ ‏ديدگاه‏ ‏امام‏ ‏خميني‏ ‏نسبت‏ ‏به‏ ‏پديده‏‌‏هاي‏ ‏سياسي‏ ‏ـ‏ ‏اجتماعي‏ ‏خصوصاً‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي،‏ ‏اظهارنظر‏ ‏كرد‏.
‏در‏ ‏ابتدا‏ ‏لازم‏ ‏است‏ ‏تا‏ ‏تعريف‏ ‏و‏ ‏تاريخچة‏ ‏مختصري‏ ‏از‏ ‏حزب‏ ‏و‏ ‏روند‏ ‏تشكيل‏ ‏اولين‏ ‏احزاب‏ ‏آورده‏ ‏شود،‏ ‏آنگاه‏ ‏به‏ ‏بررسي‏ ‏موضوع‏ ‏اصلي‏ ‏پژوهش‏ ‏بپردازيم‏.
‏تعريف‏ ‏حزب‏ ‏و‏ ‏روند‏ ‏تشكيل‏ ‏اولين‏ ‏احزاب
‏حکومت های یک حزبی‏........................‏..................................................‏.........‏............. &‏ 3
‏فرايند‏ ‏سياست‏ ‏داراي‏ ‏اجزاي‏ ‏متعددي‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏حزب‏ ‏نيز‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏دسته‏ ‏است‏. ‏در‏ ‏بيان‏ ‏مفهوم‏ ‏حزب،‏ ‏تعاريف‏ ‏گوناگوني،‏ ‏از‏ ‏منظرهاي‏ ‏متفاوتي‏ ‏بيان‏ ‏شده‏ ‏است‏.
‏به‏ ‏عقيدة‏ ‏گِتِل‏ ‏حزب‏ ‏سياسي‏ ‏مركب‏ ‏از‏ ‏گروهي‏ ‏از‏ ‏شهروندان‏ ‏كم‏ ‏و‏ ‏بيش‏ ‏سازمان‏ ‏يافته‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏يك‏ ‏واحد‏ ‏سياسي‏ ‏عمل‏ ‏مي‏‌‏كند‏ ‏و‏ ‏با‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏حق‏ ‏رأي‏ ‏خود‏ ‏مي‏‌‏خواهد‏ ‏بر‏ ‏حكومت‏ ‏تسلط‏ ‏پيدا‏ ‏كند‏ ‏و‏ ‏سياستهاي‏ ‏عمومي‏ ‏خود‏ ‏را‏ ‏عملي‏ ‏سازد‏. [‏عالم،‏ 1375: 363]
‏از‏ ‏نظر‏ ‏ليكاك،‏ «‏حزب‏ ‏سياسي‏ ‏گروه‏ ‏كم‏ ‏و‏ ‏بيش‏ ‏سازمان‏ ‏يافتة‏ ‏شهرونداني‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏به‏ ‏عنوان‏ ‏يك‏ ‏واحد‏ ‏سياسي‏ ‏با‏ ‏هم‏ ‏عمل‏ ‏مي‏‌‏كنند،‏ ‏در‏ ‏مسائل‏ ‏عمومي‏ ‏عقايد‏ ‏مشتركي‏ ‏دارند‏ ‏و‏ ‏با‏ ‏استفاده‏ ‏از‏ ‏اختيار‏ ‏دادن‏ ‏رأي‏ ‏در‏ ‏راستاي‏ ‏هدفي‏ ‏مشترك‏ ‏مي‏‌‏كوشند‏ ‏بر‏ ‏حكومت‏ ‏تسلط‏ ‏يابند‏.» [‏همان‏]
‏مي‏‌‏توان‏ ‏اجراي‏ ‏يك‏ ‏حزب‏ ‏سياسي‏ ‏را‏ ‏به‏ ‏شرح‏ ‏زير‏ ‏مشخص‏ ‏كرد‏:
‏1‏ـ‏ ‏توافق‏ ‏نظر‏ ‏معين‏ ‏درباره‏‌‏ي‏ ‏اصول‏ ‏بنيادي‏ ‏ميان‏ ‏افراد‏ ‏تشكيل‏‌‏دهندة‏ ‏حزب
‏2‏ـ‏ ‏سازمان‏ ‏يافتگي‏ ‏و‏ ‏داشتن‏ ‏تشكيلات
‏3‏ـ‏ ‏تلاش‏ ‏براي‏ ‏دست‏ ‏يافتن‏ ‏به‏ ‏هدفها
‏4‏ـ‏ ‏مبارزه‏ ‏در‏ ‏راه‏ ‏تصرف‏ ‏قدرت‏ ‏سياسي‏ ‏براي‏ ‏تأمين‏ ‏منافع‏ ‏عمومي‏ (‏حداقل‏ ‏در‏ ‏مقام‏ ‏نظر‏)
‏5‏ـ‏ ‏وجود‏ ‏رهبري‏ ‏در‏ ‏حزب
‏شكل‏‌‏گيري‏ ‏احزاب‏ ‏نوين‏ ‏را‏ ‏بايد‏ ‏پديده‏‌‏اي‏ ‏دانست‏ ‏كه‏ ‏ابتدا‏ ‏در‏ ‏اروپا‏ ‏شكل‏ ‏گرفت‏ ‏و‏ ‏بعد‏ ‏از‏ ‏آن،‏ ‏ايالات‏ ‏متحده‏ ‏امريكا‏ ‏از‏ ‏فنّ‏ ‏اروپايي‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏ـ‏ ‏البته‏ ‏با‏ ‏دگرگوني‏ ‏در‏ ‏آن‏ ‏ـ‏ ‏تقليد‏ ‏كرد‏. ‏احزاب‏ ‏سياسي،‏ ‏همزمان‏ ‏با‏ ‏آيينهاي‏ ‏انتخاباتي‏ ‏و‏ ‏پارلماني‏ ‏پديد‏ ‏آمدند؛‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏ابتدا‏ ‏زير‏ ‏عنوان‏ ‏كميته‏‌‏هاي‏ ‏انتخاباتي‏ ‏ظاهر‏ ‏شدند‏ ‏و‏ ‏مأموريت‏ ‏آنان‏ ‏در‏ ‏عين‏ ‏حال
‏حکومت های یک حزبی‏........................‏..................................................‏.........‏............. &‏ 4
‏ ‏سپردن‏ ‏سرپرستي‏ ‏معتمدان‏ ‏به‏ ‏يك‏ ‏نامزد‏ ‏انتخاباتي‏ ‏و‏ ‏گرد‏‌‏آوري‏ ‏منابع‏ ‏مالي‏ ‏جهت‏ ‏مبارزه‏ ‏در‏ ‏انتخابات‏ ‏بود‏.
‏هيچ‏ ‏حزب‏ ‏يا‏ ‏سازمان‏ ‏يا‏ ‏بازيگر‏ ‏سياسي‏ ‏نمي‏‌‏تواند‏ ‏بدون‏ ‏توجه‏ ‏به‏ ‏محيط‏ ‏خود‏ ‏به‏ ‏ايفاي‏ ‏نقش‏ ‏بپردازد‏ ‏و‏ ‏به‏ ‏تعيين‏ ‏خط‏ ‏مشي‏‌‏ها‏ ‏و‏ ‏سياستها‏ ‏و‏ ‏استراتژي‏ ‏خود‏ ‏اقدام‏ ‏كند‏. ‏بطور‏ ‏مثال،‏ ‏تأثير‏ ‏محيط‏ ‏بر‏ ‏سازمانهاي‏ ‏اجتماعي‏ ‏و‏ ‏خصوصاً‏ ‏احزاب‏ ‏را‏ ‏مي‏‌‏توان‏ ‏در‏ ‏تفاوت‏ ‏شكل‏‌‏گيري‏ ‏و‏ ‏پديد‏‌‏ ‏آمدن‏ ‏احزاب‏ ‏در‏ ‏اروپا‏ ‏و‏ ‏ايران‏ ‏ملاحظه‏ ‏كرد‏.
‏در‏ ‏اروپا‏ ‏كه‏ ‏احزاب‏ ‏پديد‏ ‏آمدند‏ ‏و‏ ‏رشد‏ ‏كردند،‏ ‏ارتباط‏ ‏شاه‏ ‏با‏ ‏مجلس‏ ‏مشخص‏ ‏بود؛‏ ‏مجلس‏ ‏نيز‏ ‏داراي‏ ‏مشروعيت‏ ‏بود‏ ‏بنابراين‏ ‏احزاب‏ ‏به‏ ‏تصويب‏ ‏جايگاه‏ ‏مجلس‏ ‏در‏ ‏جهت‏ ‏دموكراتيزه‏ ‏كردن‏ ‏حكومت‏ ‏پرداختند‏.
‏در‏ ‏ايران،‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب،‏ ‏مقارن‏ ‏با‏ ‏تشكيل‏ ‏مجلس‏ ‏صورت‏ ‏پذيرفت‏. ‏منصوره‏ ‏اتحاديه‏ ‏معتقد‏ ‏است‏ ‏كه‏ ‏تأسيس‏ ‏احزاب‏ ‏در‏ ‏ايران‏ ‏قبل‏ ‏از‏ ‏قدرت‏ ‏يافتن‏ ‏واقعي‏ ‏مجلس‏ ‏بوده‏ ‏است‏ ‏و‏ ‏احزاب‏ ‏به‏ ‏ستيز‏ ‏ميان‏ ‏دولت‏ ‏و‏ ‏مجلس‏ ‏دامن‏ ‏زده‏‌‏اند‏ ‏كه‏ ‏اين‏ ‏امر‏ ‏باعث‏ ‏تضعيف‏ ‏مجلس‏ ‏شده‏ ‏است‏. [‏اتحاديه،‏ 1381: 39] ‏علاوه‏ ‏بر‏ ‏آن‏ ‏در‏ ‏اروپا‏ ‏ابتدا‏ ‏احزاب‏ ‏اشرافي‏ ‏پديد‏ ‏آمدند‏ ‏در‏ ‏حالي‏ ‏كه‏ ‏ايران‏ ‏به‏ ‏دليل‏ ‏همجواري‏ ‏با‏ ‏روسيه‏ ‏و‏ ‏تحت‏ ‏تأثير‏ ‏سوسياليستهاي‏ ‏روس‏ ‏از‏ ‏نخستين‏ ‏احزاب‏ ‏پديد‏ ‏آمده،‏ ‏حزب‏ ‏سوسياليست‏ ‏بوده‏ ‏است‏.
‏بنابراين‏ ‏ملاحظه‏ ‏مي‏‌‏شود‏ ‏كه‏ ‏نقش‏ ‏محيط‏ ‏در‏ ‏تشكيل‏ ‏اولين‏ ‏احزاب‏ ‏در‏ ‏ايران،‏ ‏تأثيرگذار‏ ‏بوده‏ ‏است‏.
‏گرچه‏ ‏آغاز‏ ‏فعاليت‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي‏ ‏در‏ ‏ايران‏ ‏هم‏‌‏سو‏ ‏با‏ ‏سير‏ ‏تحول‏ ‏انقلاب‏ ‏مشروطيت‏ ‏و‏ ‏تأسيس‏ ‏مجلس‏ ‏شوراي‏ ‏ملي‏ ‏بود،‏ ‏اما‏ ‏در‏ ‏بررسي‏ ‏پيدايش‏ ‏احزاب‏ ‏سياسي،‏ ‏نخست‏ ‏بايد‏ ‏به‏ ‏فعاليتهاي‏ ‏جمعي‏ ‏و‏ ‏همكاريهاي‏ ‏سياسي‏ ‏پيش‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏دوره‏ ‏اشاره‏ ‏كرد‏. ‏اولين‏ ‏تشكيلات‏ ‏از‏ ‏اين‏ ‏دست،‏ ‏انجمنهاي‏ ‏مخفي‏ ‏بودند‏ ‏كه‏ ‏زمان‏ ‏پيدايي‏ ‏آنها‏ ‏به‏ ‏اواخر‏ ‏سلطنت‏ ‏ناصرالدين‏ ‏شاه‏ ‏بازمي‏‌‏گردد‏ ‏كه‏ ‏فراموشخانه‏ ‏و‏ ‏انجمن‏ ‏مخفي‏ ‏از‏ ‏آن‏ ‏جمله‏‌‏اند‏.
‏در‏ ‏سال‏ ‏اول‏ ‏فتح‏ ‏تهران‏ ‏توسط‏ ‏مشروطه‏‌‏خواهان‏ (1908 ‏م‏/ 1327 ‏هـ‏ . ‏ق‏) ‏در‏ ‏ايران‏ ‏دو‏ ‏حزب‏ ‏سياسي‏ ‏پديد‏ ‏آمدند‏ ‏كه‏ ‏عبارت‏ ‏بودند‏ ‏از‏ «‏اجتماعيون‏ ‏ـ‏ ‏عاميون‏»‏ (‏سوسيال‏ ‏دموكرات‏) ‏و‏ «‏اجتماعيون‏ ‏ـ‏ ‏اعتداليون‏»‏ ‏پس‏ ‏از‏ ‏تحولات‏ ‏صدر‏ ‏مشروطه‏ ‏و‏ ‏روي‏ ‏كار‏ ‏آمدن‏ ‏حكومت‏ ‏رضاشاه،‏ ‏فعاليتهاي‏ ‏فرعي‏ ‏رو‏ ‏به‏ ‏ركود‏ ‏گذاشت‏ ‏تا‏ ‏دوباره‏ ‏در